Położenie administracyjne i geograficzne
Gmina wiejska Stary Dzierzgoń położona jest w południowo - wschodniej części powiatu sztumskiego (województwo pomorskie) w odległości około 40 km od Elbląga, 30 km od Malborka i 28 km od Sztumu. Powierzchnia gminy wynosi 185,8 km2. Cechami charakterystycznymi omawianej jednostki administracyjnej są urozmaicona rzeźba terenu (średnie wysokości bezwzględne w północno – zachodniej części gminy wynoszą około 5 m n.p.m. a w części północno – wschodniej około 133 m n.p.m.), dobry stan środowiska przyrodniczego wynikający z niskiego stopnia uprzemysłowienia oraz walory krajobrazowe związane z warunkami hydrograficznymi i układem przestrzennym lasów.
Gmina Stary Dzierzgoń, zgodnie z podziałem J. Kondrackiego (2002), położona jest w obrębie następujących jednostek geograficznych:
PROWINCJA: Niż Środkowoeuropejski
PODPROWINCJA: Pojezierza Południowobałtyckie (Pojezierze Pomorskie),
MAKROREGION: Pojezierze Iławskie
Gmina, podobnie jak i będący jednostką nadrzędną powiat, leży w północnej części Pojezierza Iławskiego; na zachodzie zbliża się do doliny Dolnej Wisły, a na północy do Żuław Wiślanych. Przy przyjęciu za wyznacznik granicy Żuław poziomicy 10 m n.p.m., można uznać, że niewielki fragment północno – zachodniej części gminy należy już do krajobrazów żuławskich. Cały obszar znajduje się w strefie zasięgu lądolodu fazy pomorskiej i stanowi najmłodszą krainę polodowcową charakteryzującą się dużym zróżnicowaniem i świeżością form rzeźby terenu.
Najważniejszymi elementami krajobrazu są faliste równiny, wzgórza morenowe oraz jeziora. Pod względem administracyjnym gmina Stary Dzierzgoń położona jest w południowo – wschodniej części powiatu sztumskiego, który z kolei zlokalizowany jest we wschodniej części województwa pomorskiego. Omawiana jednostka administracyjna od północy i wschodu graniczy z gminami powiatu elbląskiego (gmina Rychliki), od południa z gminami powiatu iławskiego (Małdyty, Susz, Zalewo) i kwidzyńskiego (gmina Prabuty), a od wschodu z gminą Mikołajki Pomorskie.
Sąsiednie gminy:
Dzierzgoń, Małdyty, Mikołajki Pomorskie, Prabuty, Rychliki, Susz, Zalewo
Drogi dojazdowe – krajowe
Nr 16 - Dolna Grupa - Grudziądz - Iława - Ostróda - Olsztyn - Mrągowo - Ełk - Augustów - Ogrodniki > Granica Państwa (PL-LT)
Nr 22 - Granica Państwa (PL-D) > Kostrzyn - Gorzów Wielkopolski - Wałcz - Człuchów - Starogard Gdański - Malbork - Elbląg - Grzechotki > Granica Państwa (PL-RUS)
Drogi dojazdowe – wojewódzkie
Droga nr 515: Iława - Stary Dzierzgoń - Dzierzgoń – Malbork (do drogi krajowej nr 50),
Droga nr 519: Stary Dzierzgoń – Przezmark – Zalewo – Małdyty ( do drogi krajowej nr 7),
Droga nr 526: Przezmark – Myślice - Pasłęk
Środowisko przyrodnicze
Obszar gminy Stary Dzierzgoń leży w obrębie fizyczno – geograficznego makroregionu Pojezierza Iławskiego, jednak niewielki skrawek północno - zachodniej części gminy można zaliczyć do krajobrazów żuławskich, przy przyjęciu za wyznacznik granicy Żuław poziomicę 10 m n.p.m.
Ogólne cechy przestrzeni gminy to: powierzchnia 185,86 km/2; deniwelacje w skali gminy około 128 m (skrajne wysokości bezwzględne to: około 5 m npm w północno - zachodniej części gminy i około 133 m n.p.m. w północno wschodniej części); deniwelacje lokalne dochodzące do 20-30 m; urozmaicona rzeźba terenu – łącznie typ rzeźby falistej i wysokofalistej oraz pagórkowatej i wysokopagórkowtej zajmuje około 40% powierzchni gminy; nierównomierne rozmieszczenie lasów; nierównomiernie rozwinięta sieć hydrograficzna; wyraźnie wykształcone i lokalne głęboko wcięte doliny rzeczne (Dzierzgoń, Dzierzgonka, Brzeźnica); położenie na pograniczu strefy występowania jezior (południowa część gminy); zróżnicowanie cech klimatu miejscowego, uwarunkowane głównie rzeźbą, warunkami wodnymi i układem przestrzennym lasów ; występowanie obszarów i obiektów cennych przyrodniczo i objętych ochroną prawną; względny dobry stan ogólny środowiska przyrodniczego – nie występują tu znaczące zagrożenia, będące gdzie indziej skutkami intensywnej działalności gospodarczej i urbanizacji; lokalne zagrożenia środowiska związane głównie z gospodarką komunalną (ścieki, odpady) i rolnictwem;
Południowa część gminy należy do terenów o szczególnych walorach ekologicznych, najcenniejszych przyrodniczo zarówno w skali krajowej jak i międzynarodowej. W Koncepcji Krajowej Sieci Ekologicznej ECONET - Polska, tereny te znajdują się w obszarze węzła ekologicznego międzynarodowej rangi. W 1993 r. objęto je ochrona prawna, włączając w granice Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego utworzonego r. Obszarowa forma ochrony objęta jest także północna i wschodnia część gminy, wchodząca w skład obszaru chronionego krajobrazu rzeki Dzierzgoń.
Południowa część terenu gminy leży w zasięgu projektowanej strefy ochronnej wstępnie udokumentowanego, Głównego Zbiornika Wód Podziemnych - GZWP Nr 210. Wymagana jest szczególna ochrona zasobów wód podziemnych, także z uwagi na występujące tu obszary o zwiększonej infiltracji wgłębnej.
Lesistość gminy wynosi ok. 20 %, kompleksy leśne koncentrują się w południowym i zachodnim fragmencie terenu gminy.
